Mówi się, że potrawy są bardzo podobne do góralskiego charakteru – wyraziste i ostre. Choć lokalna kuchnia nie jest najbardziej wyszukana, to urzeka nas doskonałymi, aromatycznymi kombinacjami i prostotą.
Specjały regionalne, wśród których wyroby z mleka owczego cieszą się największą uznaniem, rozwinęły się z czasem, ale oryginalne przepisy, przekazywane z pokolenia na pokolenie, nadal są serwowane w tradycyjnych restauracjach.
Sto lat temu życie w Zakopanem było pełne trudów. Kuchnia góralska była niezwykle skromna. Baranina i wołowina były serwowane tylko na specjalne lub świąteczne okazje. Tym co powszechnie spożywano była zupa z kapusty i gotowane ziemniaki. W tamtych czasach nie marnowano nic, a nawet z resztki ziemniaków z obiadu i mąki owsianej robiono pieczone na gorącej płycie placki tzw. „moskole”. Były one spożywane w dużej mierze zamiast chleba i smakowały wspaniale z odrobiną masła.
OSCYPEK Ser twardy, wędzony z mleka owiec stał się pierwszym produktem narodowym chronionym na mocy unijnych przepisów w 2007 roku. Ser o wrzecionowanym kształcie, jest formowany ręcznie, a następnie zanurzony w słonej wodzie przed umieszczeniem na półkach pod dachem szałasu , gdzie jest wędzony dymem z palącego się ogniska. W dzisiejszych czasach często jest grillowany i serwowany z sosem żurawinowym.
KWAŚNICA Zupa ta to tradycyjne danie góralskie, wykonane z kapusty, baraniego mięsa, grzybów i przypraw z dużym udziałem soku z kiszonej kapusty, zwykle spożywana z ziemniakami lub chlebem. Dobra kwaśnica jest bardzo pikantna i nie gotowana z innymi warzywami, w przeciwieństwie do bliskiej kuzynki zupy „Kapuśniak”. Znany jest również jej dobroczynny wpływ na organizm osłabiony poprzedniego dnia zbyt dużą dawką alkoholu! 🙂
MOSKOLE Ze względu na prostotę upraw ziemniaków i owsa, rosnących w trudnych warunkach atmosferycznych i na słabych glebach, góralskie kuchnie obejmowały wiele odmian placków. Oryginalnie moskol to placek owsiany. W czasie I wojny światowej moskole zadebiutowały na stołach lokalnych, przywiezione przez wojska rosyjskie walczące w tej okolicy.
CZOŚNIANKA Gotowana jest z ziemniaków, czosnku, cebuli i mięty. Zagotowane i odcedzone ziemniaki zalewano ponownie wrzątkiem, a następnie dodawano posiekany czosnek, cebulę i miętę, później topioną słoninę. Niestety, coraz rzadziej można ją na Podhalu w oryginalnej wersji spotkać.
BARANINA Podstawą góralskich dań mięsnych jest oczywiście baranina. Łatwość dostępu do baraniny i jagnięciny sprawiła, że w kuchni góralskiej pojawiła się cała masa przepisów na ten rodzaj mięsa. Najbardziej cenionymi daniami są gulasz i pieczeń barania.
PLACEK PO ZBÓJNICKU Ogromna porcja placka ziemniaczanego, podana z gulaszem jagnięcym, aromatycznym sosem, tartym żółtym serem, śmietaną, sosem pomidorowym i zieleniną.
PSTRĄG Mimo że tatrzańskie potoki były pełne ryb, które uważane są za ogromną część diety ludzi na całym świecie, górale z Podhalu niezbyt chętnie gustowali się w pływających przekąskach aż do XX wieku. Od tego czasu jednak dania z pstrąga zyskały na popularności i można je znaleźć w menu niemal każdej dobrej restauracji w regionie. Smażony i podany z ziemniakami i sałatką.
ŻENTYCA Żentyca to napój wytworzony z mleka owczego, produkt uboczny w procesie wytwarzania sera (serwatka). Tradycyjnie ten napój podawany jest w czerpaku, który jest dużym, ozdobionym drewnianym kubkiem, chłodzony a w XIX wieku był uważany za lekarstwo na choroby układu oddechowego. Dla nieprzyzwyczajonego żołądka bywa często przykry w oddziaływaniu. 🙂
RYDZE NA MAŚLE Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus) DELICJE!!! Smażony na maśle i rozłożony na polskim chlebie. NIEBO! Smakowity grzyb jest genetycznie, morfologicznie i ekologicznie odrębnym gatunkiem europejskim, co w zasadzie oznacza, że dobrze jest być w Zakopanem około września, kiedy sezon dla tych złocistych przysmaków jest w pełni.
BUNDZ Bundz to typ sera twarogowego wyprodukowanego z mleka owczego. Smak jest łagodny, delikatny i lekko słodki. Podczas dojrzewania pojawia się lekko kwaśny smak. Najsmaczniejszy jest bundz z wiosennego wypasu owiec, tradycyjnie do nocy świętojańskiej. W procesie inicjowania ścinania sera dawniej używana była podpuszczka z wysuszonego i sproszkowanego zołądka cielecego. Obecnie ma najczęsciej postać związku chemicznego.W 2005 roku bundz został wpisany na listę produktów tradycyjnych.
BRYNDZA Alternatywnie bundz może zostać rozkruszony i zmieszany z solą, aby bryndza, która dojrzewa dłużej miała gęstszą konsystencję idealnie nadającą się do smarowania. Bryndza jest również chroniona na mocy unijnych przepisów i jest produkowana tylko w ograniczonych obszarach wokół Tatr przez licencjonowanych pasterzy.
