BUDYNKI ZABYTKOWE
Willa Koliba była pierwszym budynkiem zaprojektowanym przez Stanisława Witkiewicza w stylu zakopiańskim, którego nazwa oznaczała w dialekcie góralskiej gwary schronienie dla pasterzy owiec – szałas pasterski. Wybudowana została w 1893 roku przez legandarnego miejscowego przewodnika górskiego i cieślę, Klimka Bachledę. Budynek został przedłużony w 1901 roku przez dodanie skrzydła zachodniego. Znane osobistości, które kiedyś mieszkali w willi to renomowana aktorka Helena Modrzejewska (Modjeska) i znany dramaturg Jan Kasprowicz, który napisał cudowny wiersz „Wiatr gnie sieroce smreki” mieszkając tu w 1903 roku. Po II wojnie światowej był także lokalizacją Domu Dziecka, co przyczyniło się do poważnej dewastacji starego budynku. Pod uważnym okiem konserwatora zabytków architektury Zbigniewa Moździerza dawna willa została odnowiona pod koniec XX wieku, a od 1993 roku mieści się w niej Muzeum Architektury Zakopanego, poświęconej Witkiewiczowi.
Willa Pod Jedlami wybudowana w 1897 r. jest często postrzegana jako pełna realizacja stylu architektonicznego Stanisława Witkiewicza. Lokalizacja obiektu została wybrana przez samego architekta, a budynek został sfinansowany przez Jana Gwalberta Pawlikowskiego, polskiego ekonomisty, publicysty i polityka – jednego z pionierów ochrony przyrody w Tatrach. Nazwa Pod Jedlami (czyli pod jodłami) pochodzi od obecności drzew rosnących w ogrodzie. Od wczesnych latach siedemdziesiątych był domem Zofii i Witolda Paryskich, autorów szczegółowych bibliografii tatrzańskich o tematyce topografii, flory i fauny, które po ich śmierci przeniesione zostały do Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego. Dolna część budynku ma ściany wykonane z tatrzańskich głazów granitowych osiągające do 4 metrów wysokości, rzeźbione drewniane poręcze i tradycyjną ozdobną werandę a także wnętrza ozdobione lokalnymi rzeźbami, oryginalnie urządzone meble i regionalne dzieła sztuki pozostające wiernymi stylowi zakopiańskiemu.
Willa Atma była pierwotnie pensjonatem zbudowanym w 1895 roku przez Jozefa Kasprusa – Stocha. Nazwa, pochodząca z sanskrytu – „dusza”. Została rozbudowana w latach dwudziestych XX wieku. Od 1976 roku willa, która została zakupiona przez Komitet Atma i przekazana Muzeum Narodowemu w Krakowie, służy jako muzeum poświęcone słynnemu polskim kompozytorowi, Karolowi Szymanowskiemu, który mieszkał tu kilka lat w latach trzydziestych XX wieku przed swoją przedwczesną śmiercią. W willi często odwiedzali go przyjaciele, jak Artur Rubinstein, a gdzie Szymanowski napisał kilka ze swoich najważniejszych dzieł, między innymi Symphonię Nr.4, która była Rubinsteinowi. Wnętrze ma tradycyjny wystrój w stylu zakopiańskim, w tym dwa portrety Stanisława Ignacego Witkiewicza, wiodącego malarza i teoretyka sztuki okresu Młodej Polski. Szymanowski posiadał wiele odznaczeń, w tym Order Odrodzenia Polski, Krajowego Orderu Legii Honorowej, najwyższego odznaczenia we Francji, Zakonu Świętego Sawy, ustanowionego przez króla Mediolanu Serbii w celu uznania zasługi, Order Korony Włoch, Wawrzyn Akademicki, odznaczający się wybitnym wkładem w literaturę polską i wiele innych. Muzeum znajduje się na Ulicy Kasprusie, gdzie można zobaczyć stałą kolekcję, bibliotekę i archiwum na drugim piętrze, a także odbywają sie okolicznościowe koncerty i recitale.
Chata Sabały, powszechnie znana jako Sabałówka, była rodzinnym domem znanego muzykanta i góralskiego przewodnika Jana Krzeptowskiego Sabały. Najstarszy w regionie, zbudowany pod koniec XVIII wieku dom, jest otwarty dla turystów latem i często organizowane są tu tradycyjne góralskie wieczory tematyczne. Chata Sabały to najstarszy okaz stylu architektury góralskiej w regionie i różni się od budynków stylu witkiewiczowskiego związanych z miastem Zakopane. Po ukończeniu prac remontowych w 1979 r. Muzeum Tatrzańskie zorganizowało tu wystawę etnograficzną w skład której wchodzą między innymi oryginalne skrzypce tzw. gęśle, na których Sabała przygrywał polskim dziewiętnastowiecznym elitom w czasie ich wielodniowych wypraw w Tatry . Stary dom jest wpisany przez UNESCO do rejestru zabytków światowego dziedzictwa oraz stanowi część Szlaku Architektury Drewnianej w południowej Polsce.
Muzeum Jana Kasprowicza, położone jest obok zabytkowego kościoła Św. Jana Apostoła i Ewangelisty w dzielnicy Harenda nad brzegiem rzeki Zakopianka. To również miejsce gdzie poeta spędził ostatnie dni swego życia. Kupiony za 500 funtów w 1923 r., zarobionych na tłumaczeniach dzieł Szekspira dla Winifred Cooper, angielskiej malarki, pozostawał jego domem rodzinnym aż do śmierci poety w 1926 r. Mauzoleum gdzie spoczywa Kasprowicz wykonane jest w całości z granitu przywiezionego znad jeziora Morskie Oko, z dachem opartym na stylu zakopiańskim i małej dzwonnicy, zaprojektowane przez Karola Stryjeńskiego. Stoi tuż obok muzeum, które zostało otwarte w 1950 r. W dolnej części krypty leżą prochy Jana Kasprowicza, a górna komora jest ostatnim miejscem spoczynku jego żony Marii. Muzeum zachowało dokładnie takie same wnętrze, jak wtedy, gdy mieszkał tam Kasprowicz, z wyjątkiem biblioteki, która została przeniesiona do Poznania po śmierci pisarza i tam spłonęła. Niektóre z jego kolekcji można jednak zobaczyć w muzeum, a także przedmioty domowe wykorzystywane przez rodzinę Kasprowiczów w swoim czasie. Na pierwszym piętrze budynku znajduje się również galeria z dziełami Stanisława Ignacego Witkiewicza.
